24 sep. 2020

Wedersamenstelling van kapitaal

Definitie

27 jul. 2020

Artikel I.9, 62° - Wedersamenstelling van kapitaal

De wijze van terugbetaling van het kapitaal waarbij de consument de verbintenis aangaat om, tijdens de looptijd van de kredietovereenkomst, stortingen te doen die, alhoewel contractueel aangewend voor de terugbetaling van het kapitaal, niet onmiddellijk een overeenkomstige bevrijding tegenover de kredietgever meebrengen. Zij komen slechts in mindering van het kapitaal op de tijdstippen en volgens de voorwaarden die in de overeenkomst of door dit boek bepaald worden.

Commentaar

Het verbod op de wedersamenstelling van het kapitaal in het consumentenkrediet

De definitie die door de wet van 19 april 2014 in het WER werd ingevoegd herneemt op quasi integrale wijze de definitie die vermeld stond in de wet van 4 augustus 1992 betreffende het hypothecair krediet ( art. 5, 2°). In het consumentenkrediet echter, werd deze terugbetalingsvorm verboden (zie de rechtvaardiging ervan volgens de memorie van toelichting).

Artikel 23 van de wet onderstelt dat de betalingen verricht door de consument onmiddellijk een overeenkomstige bevrijding meebrengen tegenover de kredietgever. Dit beginsel staat haaks op de techniek van "reconstitutie van het kapitaal" zoals bedoeld door artikel 5, 2°, van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet. De zeldzame gevallen waarin deze techniek werd toegepast onder het regime van de oude wet van 9 juli 1957 gaven bovendien aanleiding tot misbruiken (zie bijvoorbeeld Luik, 23 februari 1990, onuitg.). Vandaar het voorstel in § 3 om eveneens deze financieringstechniek te verbieden (memorie van toelichting, Parl. St., Kamer, 2001-2002, nr 1730/001, p. 29).

Ook al verwijst de parlementaire voorbereiding op een ietwat onduidelijke wijze naar de impliciete inhoud (?) van artikel 23, kan men zonder meer vaststellen dat de techniek van de reconstitutie, doordat ze een aangehechte overeenkomst oplegt, eenvoudigweg verboden was door paragraaf 1 van artikel 31 (verbod voor de kredietgever om een overeenkomst te sluiten waarvan hij de begunstigde is op hetzelfde ogenblik als de totstandkoming van een kredietovereenkomst).

Artikel VII.87, § 3 heeft dit verbod hernomen voor het consumentenkrediet in het WER.

De Raad van State stelde, met betrekking tot dit artikel, dat de bepalingen van artikel 31, § 3, onverlet worden gelaten: “Deze laatste bepaling verbiedt het stelsel van reconstitutie van het kapitaal, zoals bedoeld in artikel 5, 2/, van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet. Artikel 10, lid 4, van de richtlijn regelt de informatieverplichtingen bij reconstitutiekredieten. Weliswaar betekent dit niet dat de lidstaten ertoe verplicht zijn om effectief in reconstitutiekredieten te voorzien. Niettemin rijst de vraag of het behoud van het absoluut verbod ten aanzien van buitenlandse kredietverleners, in artikel 31, § 3, van de wet van 12 juni 1991, in het licht van de in de richtlijn vermelden informatieverplichtingen, niet als een ongeoorloofde belemmering van het vrij verkeer van diensten zou kunnen worden opgevat.”

De stellers van dit ontwerp zijn de mening toegedaan dat het stelsel van reconstitutie van kapitaal geenszins beantwoordt aan de fundamentele beginselen van de WCK, met name het op de markt brengen van “veilige” kredieten die normaliter geen aanleiding geven tot overmatige schuldenlast. De terugbetaling van een krediet koppelen aan de resultaten van een investeringsfonds is doorgaans zeer risicovol en kan consumenten in ernstige financiële moeilijkheden brengen. Bovendien heeft de kredietcrisis aangetoond dat er een grote terughoudendheid moet aan de dag worden gelegd met betrekking tot dergelijke financiële producten. Overigens zijn dergelijke producten in het licht van de artikelen 11 en 15 WCK absoluut niet geschikt voor kortlopend consumentenkrediet. Ze worden in het buitenland meestal gekoppeld aan langlopende woonkredieten die in principe uitgesloten zijn van de toepassing van de WCK. Ten slotte moet er ook uitdrukkelijk verwezen worden naar de argumentatie die reeds vervat was in de memorie van toelichting bij de wet van 24 maart 2003 tot wijziging van de wet van 12 juni 1991: “een dergelijk stelsel van reconstitutie van kapitaal staat immers haaks op het beginsel vervat in artikel 23 WCK, namelijk dat de betalingen door de consument onmiddellijk een overeenkomstige bevrijding meebrengen tegenover de kredietgever.”

(zie in dat verband ook Tom VAN DYCK, “De hervormde wet op het consumentenkrediet — kritische analyse van het vernieuwd “algemeen deel”, van de WCK, R.W., 2003-2004, blz. 699, nr. 60). De Europese regelen zijn op dat vlak onveranderd gebleven, de nieuwe richtlijn bevat dezelfde tegenstrijdigheid. Daarentegen verwijst overweging 22 van de richtlijn uitdrukkelijk naar de mogelijkheid voor de lidstaten om bepaalde gecombineerde aanbiedingen van financiële producten te verbieden. De bestaande bepaling van artikel 31, § 3, WCK raakt de openbare orde en is derhalve, onder meer op grond van bovenvermelde argumentatie, ook tegenstelbaar aan buitenlandse kredietgevers.

(Memorie van Toelichting, Parl. St., Kamer, Zitt.52, 2468/001, bl. 48 et 49)

Artikel VII.87, § 3 heeft dit verbod hernomen voor het consumentenkrediet. Het verbod van de methode van de wedersamenstelling van het kapitaal verbiedt niet alleen de techniek van de wedersamenstelling door een aanvullend contract maar verbiedt ook de contractuele bepalingen die er toe zouden strekken om betalingen van de consument op een andere manier te imputeren op de schuldvordering van de kredietgever, en dit zelfs wanneer de impact van de termijn in rekening zou worden gebracht voor de berekening van het JKP en nog in overeenstemming zou blijven met de maxima die door de Koning worden vastgesteld. Bepaalde vormen van het consumentenkrediet zouden onder dit verbod kunnen vallen zoals bepaalde kredieten die tot doel hebben om producten van tak 23 te investeren, indien en voor zover het kapitaalgedeelte van de terugbetalingen van de consument niet resulteert in een onmiddellijke en overeenkomstige vermindering van het resterend verschuldigd bedrag.

Art. VII.200, 2e lid bepaalt:

Indien de consument, in weerwil van het verbod van artikel VII. 87, § 3, tot wedersamenstelling van het kapitaal van het krediet is overgegaan, kan hij de onmiddellijke terugbetaling van het wedersamengestelde kapitaal eisen, inclusief de verworven intresten, dan wel de terugbetaling van het krediet, tot beloop van het wedersamengestelde kapitaal inclusief de verworven intresten.

Deze bepaling werd op verzoek van de Raad van State in de WCK ingevoegd. De Raad van State meende dat de sanctie die ingeschreven was in het ontwerp en die voorzag dat elke bepaling die hier tegen in ging als ongeschreven diende te worden gehouden, niet voldoende concreet was. De sanctie laat de consument toe om het integraal bedrag van het kapitaal, verhoogd met de interesten te eisen om te wachten op de vervaldag (of vervaldagen) van het kapitaal van het krediet of om de imputatie van het gestorte kapitaal op het kredietbedrag te vragen. Deze specifieke sanctie wordt gevoegd bij de algemene sancties op de schendingen op VII.78, en in het bijzonder bij de vermindering van het kredietbedrag zonder interesten.

De wedersamenstelling van het kapitaal in het hypothecair krediet

In het hypothecair krediet blijft de terugbetaling door wedersamenstelling toegelaten binnen dezelfde grenzen (VII.135) zoals dezen bestonden onder de wet van 4 augustus 1992 (zie de commentaar op de artikelen VII.135 en VII.136):

De wedersamenstelling van het kapitaal gebeurt door middel van een aan de kredietovereenkomst toegevoegd contract. Een toegevoegd contract is geen nevendienst. Dit toegevoegd contract mag enkel bestaan uit een levensverzekeringscontract, uit een kapitalisatiecontract of uit een andere vorm van sparen.
Het wedersamengestelde kapitaal is op eender welk ogenblik de afkoopwaarde of gevormd kapitaal in geval van een levensverzekerings- of kapitalisatieovereenkomst of het reeds gespaarde kapitaal in de andere gevallen van spaarovereenkomsten..
Wanneer de wedersamenstelling bij de kredietgever gebeurt, wordt, ingeval van wettelijke of gerechtelijke ontbinding of van faillissement van deze laatste, het wedersamengestelde kapitaal bij schuldvergelijking aangewend voor de vermindering van de schuldvordering van de kredietgever zonder dat enige vergoeding verschuldigd is. Wanneer de wedersamenstelling niet bij de kredietgever gebeurt, wordt de wedersamenstellende derde, op het ogenblik waarop het krediet opeisbaar of terugbetaalbaar wordt, de enige schuldenaar van de kredietgever voor het wedersamengesteld kapitaal. In dat geval oefent de kredietgever de rechten uit van de consument tegenover de wedersamenstellende derde.
De wedersamenstelling mag niet slaan op een bedrag dat groter is dan het kapitaal of, na een gedeeltelijke terugbetaling, het nog terug te betalen kapitaal.
Wanneer de duur bepaald voor de wedersamenstelling langer is dan de looptijd van de kredietovereenkomst, heeft de consument het recht te eisen dat de kredietgever het krediet verder zet, tot op het ogenblik dat het kapitaal wedersamengesteld is, zonder enige vergoeding of renteverhoging. In voorkomend geval wordt de nieuwe kredietovereenkomst verleden op kosten van de consument.