24 sep. 2020

I.9, 55° - VII.115 - VII.147/31 : Schuldbemiddeling

De bepalingen

27 jul. 2020

Artikel I.9, 55° - Schuldbemiddeling

De dienstverlening, met uitsluiting van het sluiten van een kredietovereenkomst, met het oog op het totstandbrengen van een regeling omtrent de wijze van betaling van de schuldenlast die geheel of ten dele uit een of meer kredietovereenkomsten voortvloeit.

27 jul. 2020

Artikel VII.115

De schuldbemiddeling is verboden, behalve:
1° wanneer zij wordt verricht door een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of zijn ambt;
2° wanneer zij wordt verricht door overheidsinstellingen of door particuliere instellingen die daartoe door de bevoegde overheid zijn erkend.

27 jul. 2020

Artikel VII.147/31

De schuldbemiddeling is verboden, behalve :
1° wanneer zij wordt verricht door een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of zijn ambt;
2° wanneer zij wordt verricht door overheidsinstellingen of door particuliere instellingen die daartoe door de bevoegde overheid zijn erkend.

Commentaar

Ontstaan

De regelgeving m.b.t. de schuldbemiddeling wordt sinds 1991 vermeld in de WCK. De regelgeving had enkel betrekking op het consumentenkrediet.

Draagwijdte

De schuldbemiddeling is de activiteit die ertoe strekt om de modaliteiten van een kredietovereenkomst te heronderhandelen en meer algemeen, om een betalingsplan op punt te stellen met een geheel van schuldeisers. Uit de voorbereidende werken blijkt dat, van zodra er zich onder de schulden, een consumentenkrediet is, het geheel van de activiteit die ertoe strekt om de betalingstermijnen te herschikken, zal beschouwd worden als een schuldbemiddeling in de zin van de wet (Parl. St., Senaat, 1989-1990, 916/1, p. 6). Het Hof van Cassatie heeft deze definitie hernomen in een arrest van 10 februari 2004 (zie de betekenisvolle overwegingen). De uitzondering geldt voor alle consumentenkredieten (art. VII.115 en VII.147/31).

De uitzondering geldt voor alle consumentenkredieten (art. VII.115 en VII.147/31).

Voorbehouden activiteit - Ratio legis

De schuldbemiddeling is een activiteit die door de wet wordt verboden en die strafrechtelijk wordt gesanctioneerd (zie Corr. Turnhout, 4 oktober 1996, Jaarboek Kredietrecht, 1996, 452; Corr. Leuven, 28 februari 2000, Jaarboek Kredietrecht, 2000, 180), behoudens wanneer de activiteit wordt uitgeoefend door advocaten, ministeriële ambtenaren, gerechtsmandatarissen en erkende diensten (art. VII.115 en VII.147/31). Met ministeriële ambtenaren bedoelt men de gerechtsdeurwaarders en notarissen. Onder de gerechtsmandatarissen kan men denken aan de voorlopige bewindvoerder die wordt aangeduid om de goederen van een persoon te beheren en voor wie hij in dit kader, de schulden moet heronderhandelen. Het verbod is van invloed op de bemiddeling m.b.t. de consumentenkredieten, die door boek VII, WER worden geregeld.Dit artikel verbiedt de schuldbemiddeling omdat gebleken is dat de activiteit dikwijls tot misbruiken leidt, de schuldenlast van de consument verzwaart zonder hem echte voordelen te bieden en geen enkel economisch nut heeft (Parl. St., Senaat, 1989-1990, 916/1, p. 39).Anderzijds zijn de vastgestelde misbruiken van zodanige aard dat het "commercialiseren" van schuldbemiddeling zeer grote risico's inhoudt. Zelfs wanneer uitstel van betaling wordt verkregen, dan wegen de bijkomende kosten voor de al dan niet geleverde prestaties dermate door op het budget van de consument dat hij de doorgaans, verder sukkelt van kwaad naar erger (Parl. St., Senaat, 1989-1990, 916/2, p. 177). De wettekst heeft betrekking op de bemiddeling die voor rekening van de consument wordt gevoerd. De tussenkomst voor rekening van de schuldeiser met als doel de schuldenaar er toe brengen om een onbetaalde schuld af te betalen, is een activiteit die valt onder de minnelijke schuldinvordering die wordt onderworpen aan de wet van 20 december 2002 in zoverre het niet wordt uitgeoefend in het kader van een gerechtelijke invordering.

Uitzondering: het sluiten van een nieuwe kredietovereenkomst om een andere terug te betalen

Het onderscheid is echter niet altijd strikt. Een makelaar of een gedelegeerde agent kan tussenkomen om een nieuwe kredietovereenkomst te onderhandelen, bv. voor de hergroepering van meerdere bestaande consumentenkrediet schulden. Zelfs wanneer het gaat om de herschikking van de schuld, is het sluiten van een nieuwe kredietovereenkomst voor de terugbetaling van voorgaande schulden geen schuldbemiddelingsvorm zoals bedoeld onder art. I.9,55° zie hierover de motivatie van een ministerieel sanctiebesluit (WCK).

Gelet op de kost van de hergroepering voor de consument, is de raadgevingsplicht van de bemiddelaar hier evenwel van bijzonder belang. Artikelen VII.114, § 4 en VII.147/30, § 4stellen overigens dat, wanneer een kredietovereenkomst wordt gesloten met het oog op de volledige vervroegde terugbetaling van een vroegere kredietovereenkomst, geen enkele commissie verschuldigd is indien dezelfde kredietbemiddelaar is tussengekomen voor beide overeenkomsten en behoudens aanmerkelijke verlaging van het jaarlijks kostenpercentage van de nieuwe kredietovereenkomst ten opzichte van de vroegere kredietovereenkomst. Het spreekt bovendien voor zich dat de kredietmakelaar of kredietagent die de hergroepering van de schulden voor rekening van een consument uitvoert, van deze laatste geen enkele vergoeding kan eisen voor de bijzondere prestaties die deze verrichting zou vereisen (art. VII.114, § 1 - VII.147/30, § 1).

Rechtspraak

Een vereniging doet niet aan schuldbemiddeling in de zin van artikel 67 van de wet van 12 juni 1991 wanneer haar hoofdactiviteit erin bestaat personen met financiële moeilijkheden te woord te staan, hen visitekaartjes van een advocaat ter beschikking te stellen, hen naar deze advocaat door te verwijzen en af en toe via de telefoon inlichtingen te krijgen van deze advocaat, aangezien deze personen noch steeds de vrije keuze van raadsman genieten (Corr. Oudenaarde, 22 december 2006, Jaarboek Krediet 2006, 148).

De erkende diensten om de schuldbemiddeling uit te oefenen

De wetgever wilde de interventie van de sociale diensten in de strijd tegen overmatige schuldenlast bevorderen. Daartoe staat de wet deze diensten toe om in het kader van schuldbemiddeling tussenbeide te komen, op voorwaarde dat zij zijn goedgekeurd. De erkenning van instellingen voor schuldbemiddeling valt onder het toepassingsgebied van de sociale bijstand, bedoeld in artikel 5, § 1, II, 2° van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 betreffende de institutionele hervormingen. Overeenkomstig deze wet valt deze aangelegenheid onder de bevoegdheid van de Gemeenschappen. Overeenkomstig artikel 3, 7° van het decreet van de Franse Gemeenschap van 19 juli 1993 houdende toekenning van bepaalde bevoegdheden van de Franse Gemeenschap aan het Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie, oefenen deze laatste sinds 1 januari 1994 de bevoegdheden van de Gemeenschap uit met betrekking tot de bijstand aan personen bedoeld in artikel 5, § 1, II, 2° van de bijzondere wet.

Voorwaarden voor goedkeuring (verwijzing naar teksten)

Vlaams Gemeenschap

Decreet van 24 juli 1996

Besluit van de Vlaamse regering van 25 maart 1997

Waalse Gewest

Decreet van 7 juli 1994

Besluit van de Waalse Regering van 1 maart 1997

Duitstalige Gemeenschap

Decreet van 29 april 1996 van de Duitstalige Gemeenschap

Brussels
Hoofdstedelijk
Gewest

Verenigd College

Ordonnantie van 7 november 1996 van de Commissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Besluit van 15 oktober 1998 van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

Vlaams
Gemeenschap

Besluit van 25 maart 1997 van de Vlaamse Regering

Waals
Gemeenschap

Decreet van18 juli 1996 van de Franse Gemeenschap

Besluit van 11 juni 1998 van de Commissie van de Franse Gemenschap

Vergoeding

Het is de kredietbemiddelaars principieel verboden enige vergoeding te eisen van de consument. Dit verbod is niet van toepassing op personen die een toestemming hebben voor het uitoefenen van activiteiten inzake schuldbemiddeling. Een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijke mandataris mogen dus worden vergoed voor geleverde diensten. De vergoeding wordt vastgelegd in samenspraak met de eiser en met inachtneming van de deontologische regels, van de eventueel van toepassing zijnde barema’s of van de uitspraak van de rechtbank (voor wat betreft de gerechtelijke mandataris). De vraag of een openbare instelling een vergoeding mag vragen voor prestaties van maatschappelijk welzijn is onderwerp geweest van lange discussies in de commissie. Het vergoedingsprincipe werd met opzet gehandhaafd (Parl. St., Senaat, 89-90, 916-2, 175 en volgende). De vergoeding van de erkende diensten is vastgelegd in de teksten die van toepassing zijn op hun activiteiten.

Sancties

De strafrechtelijke sancties: Met een sanctie van niveau 5 worden gestraft, zij die in zoverre zulks door de artikelen VII.115 en 147/31 verboden is, als schuldbemiddelaar optreden (art.XV.90, 8°).

Burgerlijke sanctie: de consument kan de terugbetaling van de door hem betaalde bedragen, vermeerderd met de wettelijke interesten, vragen als er zich een betaling heeft voorgedaan in het kader van een verboden schuldbemiddeling (art.VII.115 WER en VII.147/31).

Ministerieel Besluit inschrijving nr 123.583

(...)

Overwegende dat als eerste grief wordt aangevoerd dat betrokkene vaak bemiddelt voor het "hergroeperen" van bestaande kredietovereenkomsten die onder de toepassing vallen van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, dat deze "hergroepering" resulteerde in het sluiten van een nieuwe kredietovereenkomst met hypotheekstelling, veelal gefinancierd door een erkende kredietgever C**, uit ***, waarbij de nieuwe kredietovereenkomst ten onrechte niet langer werd gecatalogeerd als een consumentenkrediet, maar wel als een hypothecair krediet;

Overwegende immers dat de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet van toepassing is op alle overeenkomsten waarbij een kredietgever aan een consument krediet verleent of toezegt in de vorm van uitstel van betaling, van een lening of van elke andere gelijkaardige betalingsregeling en dus een zéér algemene draagwijdte heeft; Overwegende dat krachtens artikel 3, § 1, 7°, van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, het hypothecair krediet slechts uitgesloten wordt van het toepassingsgebied van de wet in de mate dat titel 1 van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet op deze kredietovereenkomsten van toepassing is;

Overwegende dat artikel 1 van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet stelt dat "deze titel van toepassing is op het hypothecair krediet bestemd voor het financieren van het verwerven of behouden van onroerende zakelijke rechten."

Overwegende dat de herfinanciering van kredietovereenkomsten die onder toepassing vallen van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, of van andere schulden, in principe niet kan gelijkgesteld worden met het financieren van het verwerven of behouden van onroerende zakelijke rechten;

(...)

Overwegende dat betrokkene stelt dat er daarentegen sprake is van het leveren van een bijkomende service, die andere kredietmakelaars niet leveren;

Overwegende dat deze service volgens betrokkene erin zou bestaan dat de bestaande schuldenlast werd gecomptabiliseerd en er menigvuldige contactname was met de klanten en de schuldeisers om tot een juist en zo volledig mogelijk bedrag te komen voor de klant, waarna betrokkene tot de uitbetaling van de schuldeisers overging;

Overwegende dat betrokkene, steeds bij monde van haar advocaat, verder aanvoert dat deze service meer inhield dan het aanvragen van een - hypothecaire - lening en dat het dan ook logisch zou zijn dat daarvoor een aparte vergoeding betaald wordt, dat als een klant zich bijvoorbeeld eerst tot een advocaat zou wenden die voornoemde prestaties zou leveren groeperen van de schulden, onderhandelen van de bedragen, uitvoeren van de betalingen, dan zou de advocaat kosten en erelonen mogen aanrekenen, los van de bemiddelingscommissie die betrokkene in elk geval zou kunnen verdienen;

Overwegende dat betrokkene aansluitend stelt dat deze bijkomende vergoedingen inderdaad "kosten en erelonen" zijn, zoals mondeling vooraf met cliënten afgesproken, met name een 2000 a 3000 frank voor kosten (telefoon, vervoer, enz.) en als vergoeding voor het werk personeel en medewerkers, een deel of bet totaal van de eventueel bekomen kortingen bij de schuldeisers, kortingen die de cliënt nooit zelf zou hebben bekomen;

Overwegende dat betrokkene tenslotte stelt dat klanten altijd een afrekening tekenden voor akkoord en doorgaans zeer tevreden waren met het uiteindelijke resultaat;

Overwegende dat overeenkomstig artikel1, 13°, van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet onder schuldbemiddeling wordt verstaan: "de dienstverlening, met uitsluiting van het sluiten van een kredietovereenkomst, met het oog op het totstandbrengen van een regeling omtrent de wijze van betaling van de schuldenlast die geheel of ten dele uit een of meer kredietovereenkomsten voortvloeit;

Overwegende dat indien de redenering van betrokkene wordt gevolgd en het dus sprake zou zijn van afzonderlijke dienstprestaties die tegen een bijzondere afzonderlijke vergoeding dienen gehonoreerd te worden, met name de activiteit van onderhandelen met schuldeisers, het bekomen van kortingen, het groeperen van schulden, het uitbetalen van schuldeisers, enz., deze aktiviteiten dan moeten beschouwd worden als schuldbemiddeling;

Overwegende dat artikel 67 van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet uitdrukkelijk stelt dat schuldbemiddeling verboden is tenzij wanneer zij wordt verricht door een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijke mandataris in de uitoefening van zijn beroep of zijn ambt of nog wanneer zij verricht wordt door overheidsinstellingen of door particuliere instellingen die daartoe door de bevoegde overheid zijn erkend;

Overwegende dat betrokkene onder de verbodsbepaling van artikel 67 valt;

(...)

Overwegende echter dat wat de eerste grief betreft het aspect schuldbemiddeling niet doorslaggevend is vermits de vaststellingen door de bevoegde ambtenaren hier zijn gestoeld op werkelijk tot stand gekomen kredietovereenkomsten en de dienstprestaties verricht door betrokkene in de eerste plaats een samenvoegen van de bestaande lening- en schuldenlast beoogden tot één enkele kredietovereenkomst;

Overwegende dat artikel 1, 5°, van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet stelt dat onder totale kosten van het krediet moet worden verstaan "alle kosten van het krediet, met inbegrip van de rente en alle andere kosten die verbonden zijn met de kredietovereenkomst, berekend aan de band van de elementen door de Koning bepaalt";

Overwegende dat artikel 2, § l, van het koninklijk besluit van 4 augustus 1992, betreffende de kosten, de percentages, de duur en de terugbetalingsmodaliteiten van het consumentenkrediet stelt dat in deze totale kosten begrepen zijn: "(...) de onderzoekskosten, de reclamekosten, de kosten voor het samenstellen van het dossier, (...), de kosten van beheer, administratie en inning, (...) de commissies toegestaan aan de kredietbemiddelaar, de premie inzake kredietverzekering en, in 't algemeen, aIle kosten door de kredietgever en, desgevallend de kredietbemiddelaar gevraagd aan de consument, de borg of iedere steller van een persoonlijke zekerheid in het raam van het sluiten van een kredietovereenkomst, de kosten bedoeld in artikel 31 van de wet inbegrepen".

Overwegende datde bijkomende kosten, vergoedingen, erelonen en commissies gevraagd werden door betrokkene in het raam van het sluiten van kredietovereenkomsten en integraal deel uitmaken van deze overeenkomsten;

Overwegende dat artikel 65 van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet evenals de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet die hier echter niet van toepassing is, uitdrukkelijk voorziet in een regelgeving inzake vergoedingen en commissies voor tussenpersonen, waarbij als basisregel geldt dat het de kredietgever is die de vergoedingen en commissies, desgevallend tegen spreiding, betaalt en er door de kredietbemiddelaar aan de consument geen bijkomende vergoedingen mogen gevraagd worden;

Overwegende dat het de uitdrukkelijke bedoeling was van de wetgever "te beletten dat sommige tussenpersonen dossiers kosten aan de consument zouden aanrekenen, zonder enige nuttige tegenprestatie" en het hen derhalve verboden is "van de consumenten welke vergoeding dan ook te ontvangen, zelfs ten titel van schadeloosstelling" (Memorie van Toelichting, op.cit., blz. 38).

Overwegende dat de wetgever in geval van inbreuk naast administratieve sancties in artikel 101, § 1, 9°, van de wet, ook een strafbepaling heeft voorzien;

Overwegende dat betrokkene naast of bovenop het normale commissieloon dat zij ontving van kredietgever C*** NV en de commissies die zij kreeg voor het sluiten van brandverzekeringen of schuldsaldoverzekeringen bij de verzekeraar R*** NV herhaaldelijk en quasi systematisch bijkomende vergoedingen, erelonen en commissies vroeg, zonder dat de kredietgever hiervan op de hoogte was;